Vakmanschap draait om (h)erkenbare kwaliteit. Het restauratieambacht is nodig om het cultureel erfgoed in Nederland veilig te stellen voor de toekomst, om het erfgoed te behouden, te restaureren en door te geven aan volgende generaties. Restauratieberoepen zijn kleine beroepen -zoals leidekkers, glazeniers, restauratiestukadoors, -timmerlieden en -metselaars, molenmakers, smeden, steenhouwers en erfgoedhoveniers – die niet onmiddellijk in het oog springen.
Restauratieberoepen zijn vaak onderdeel van de grotere bouwsector, maar vragen als kleine specialistische beroepen vaak unieke en hoogwaardige vakkennis en vaardigheden. Goede scholing vormt daarmee een essentiële voorwaarde voor het voortbestaan van deze kleine specialistischeberoepen. Het huidige scholingsaanbod is versnipperd en bestaat op mbo-niveau uit verschillende vormen:
• Volledige, brede mbo-opleidingen in bol of bbl (voedingsbodem voor restauratie)
• Volledige mbo-opleidingen met specialisatie in restauratie in bol of bbl (evt. met keuzedelen)
• Delen van mbo-opleidingen (certificaten)
• Branche-opleidingen (opleidingen, cursussen, bijscholing)
• Bedrijfsopleidingen (bedrijfsschool, interne opleiding/scholing, meester/gezel)
De opleidingen zijn (heel) kleinschalig, soms zelfs uniek – met een landelijke in plaats van een regionale functie – in Nederland. Dat maakt de opleidingen kwetsbaar in termen van continuïteit en (financiële) uitvoerbaarheid: hoe organiseer je ‘klein binnen groot’, hoe hou je dat betaalbaar, hoe zorg je voor voldoende in- en uitstroom en voor voldoende kwaliteit van het aanbod aan
opleidingen?
Verkennend onderzoek
Tegen de achtergrond van een versnipperd (opleidingen)landschap, een groot aantal betrokken partijen en de vraag naar goed opgeleide vakmensen, alsmede het aflopen van de looptijd van de beleidsbrief ‘Erfgoed Telt’ (2018) met bijbehorende financiering, heeft het Ministerie van OCW/de Directie Erfgoed en Kunsten KBA Nijmegen en Bureau Turf opdracht gegeven een verkennend onderzoek uit te voeren naar (mogelijkheden ter versterking van) de organisatie van het onderwijs en het functioneren van de samenwerking tussen de betrokken actoren. Dit met het oog op het stimuleren van de aantrekkelijkheid van de opleidingen en het vergroten van de instroom. De focus in de verkenning ligt op het restauratieonderwijs op mbo-niveau (alle verschillende vormen van opleiding, zoals hiervoor genoemd, dus niet alleen in het bekostigde mbo).
Het verkennend onderzoek is medio september 2021 gestart en in twee fasen uitgevoerd: eerst is de huidige situatie van het restauratieonderwijs in beeld gebracht (fase 1) en vervolgens is onderzocht hoe de situatie in de toekomst versterkt zou kunnen worden (fase 2).
Auteurs: drs. Erik Keppels, drs. Ton Eimers, drs. Annet Jager